BENG en zonwering; hand in hand

Vanaf 1 januari 2021 geldt er een nieuwe manier van ontwerpen en werken in de bouw. Een wijziging waar iedere professional in de nieuwbouw mee te maken heeft. Van architect tot stedenbouwkundige, van aannemer tot installateur, van projectontwikkelaars tot gemeenten. De eisen voor nieuwe woningen en gebouwen worden per 1 januari 2021 namelijk aangepast om deze energiezuinig te maken. Een aanvullende eis, is de eis om het risico op oververhitting te beperken. 

Het ontwerpen van gebieden en gebouwen wordt daarmee nog complexer en belangrijker dan ooit. Zonwering kan een belangrijke rol spelen in het behalen van de benodigde BENG-vereisten.

De EPC wordt per 1 januari vervangen door BENG. Hier kunt u meer lezen over de overgang van EPC naar BENG. BENG staat voor: Bijna Energie Neutrale Gebouwen. Alle nieuwbouw in Nederland moet voldoen aan deze BENG-eisen. Het doel van BENG? Het terugdringen van de CO2-uitstoot van nieuwe gebouwen.

Behalve de BENG-eisen, geldt er vanaf 1 januari ook een aanvullende eis: TOjuli. TOjuli staat voor TemperatuurOverschrijding juli. Deze eis is er om oververhitting in huis te voorkomen. Om onder de grenswaarde van TOjuli te blijven speelt zonwering een essentiële rol. Hier leest u meer over wat deze aanvullende TOjuli eis omvat.

Iedere vergunningsaanvraag voor nieuwbouw die vanaf 1 januari 2021 wordt gedaan, moet voldoen aan de BENG-eisen. Om de energieprestaties van een gebouw of van een vergunningsaanvraag te bepalen zijn er drie BENG-indicatoren;

Om aan de vernieuwde regelgeving te voldoen is een samenspel van factoren nodig. De NTA 8800 is de rekenmethode waarmee bepaald wordt of een gebouw voldoet aan de eisen zoals opgenomen in de wet- en regelgeving. De NTA 8800 is:

• Een rekenmethodiek voor de hierboven genoemde BENG-indicatoren;
• Een vervanging van de eerder gehanteerde normen;
• Bedoeld om gebouwen te toetsen aan de wettelijke eisen;
• Niet bedoeld om het werkelijke energiegebruik in te schatten;
• Zoveel mogelijk overgenomen van de Europese normen.

Er zijn drie indicatoren voor het toetsen van de BENG-eisen. Deze indicatoren bieden een duidelijke richtlijn voor opdrachtgevers, ontwikkelaars, aannemers en architecten. We vertellen u graag kort per BENG-indicator wat deze richtlijnen zijn.

BENG 1 draait om de maximale energiebehoefte in kWh/m² per jaar. Met andere woorden; de maximale hoeveelheid energie die er nodig mag zijn om een gebouw of woning te verwarmen en te koelen. Voor de utiliteitsbouw wordt ook de energie meegerekend die nodig is voor de verlichting en luchtbevochtigers. Deze eerste BENG-eis gaat in de basis dan ook om het beperken van de energievraag van een gebouw.

De energievraag van een gebouw wordt uitgedrukt in kWh per m². Voor een woning mag dit niet meer dan 25 kWh per m² per jaar bedragen. Bij utiliteitsgebouwen ligt de maximale hoeveelheid energie op 50 kWh per m² per jaar. 

Deze maximale energiebehoefte kan worden behaald door:

• Een woning of pand goed te isoleren
• Triple glas toe te passen
• De infiltratie te verbeteren
• Gebruik maken van compacte geometrie
• Zorgen voor voldoende thermische massa
• De juiste oriëntatie van het pand
• Het toepassen van zonwering

De tweede BENG-indicator gaat om het primaire energiegebruik en kijkt naar de hoeveelheid energie die nodig is om in de energiebehoefte van het pand te voorzien. Dit gaat om verwarming, koeling, warm water en installaties. Deze waarde wordt, net als BENG 1-indicator, uitgedrukt in kWh/m². 

De waarde hangt samen met de installaties, met warm water, hulpenergie, luchtbevochtiging, luchtontvochtiging en verlichting. Bij deze waarde mag de hoeveelheid energie die een pand opwekt, worden afgetrokken. Het plaatsen van zonnepanelen kan dan ook helpen om onder het maximale toegestane niveau van het primaire fossiele energiegebruik te blijven.

De BENG 3-indicator geeft de eis af dat minimaal 50% van het energiegebruik afkomstig is van hernieuwbare energie. Bij hernieuwbare energie kunt u denken aan toepassing van bodemenergie, windenergie, biomassa en natuurlijk aan zonnepanelen.

Bij BENG wordt gekeken naar drie verschillende indicatoren, in tegenstelling tot de EPC-norm waar gebruik werd gemaakt van één waarde. De drie verschillende indicatoren van BENG kennen echter wel een samenhang.

BENG-1 gaat over de energie die nodig is voor verwarming en koeling. Wanneer hiervoor minder energie nodig is, dan is er in de meeste gevallen ook minder primair fossiele energie (BENG-2) nodig. Uiteraard zijn er ook verschillen. Zo kan energie voor warmte en koeling (BENG-1) ook worden geleverd uit hernieuwbare bronnen. 

BENG-3 gaat over het gebruik van hernieuwbare energie. Op het moment dat een woning meer hernieuwbare energie opwekt, is er minder fossiele brandstof (BENG-2) nodig. Het gebruik van fossiele brandstof mag gecompenseerd worden met het opwekken van hernieuwbare energie.

Hernieuwbare energie (BENG-3) wordt gewaardeerd en hangt daarom samen met de andere eisen. Levert een woning of gebouw voldoende hernieuwbare energie? Dan heeft het pand hoogstwaarschijnlijk ook een laag primair fossiel energiegebruik (BENG-2). Het omgekeerde is niet altijd waar, want een laag primair fossiel energiegebruik (BENG-2) kan ook worden bereikt met een lage energiebehoefte (BENG-1).

Als we logisch naar de BENG-indicatoren kijken kunnen we stellen dat BENG-1 de belangrijkste eis is. Waarom? Wat niet verbruikt wordt, hoeft ook niet te worden opgevoerd in BENG-2 en BENG-3.

Zonwering hebben we inmiddels al een aantal keer benoemd in dit artikel. Dat is niet zo vreemd, want zonwering gaat bij de BENG-1 eis een belangrijke rol spelen. De energietoevoer van beglazing en zonwering wordt met behulp van de rekenmethodiek die bij BENG hoort (NTA 8800) in detail berekend. Dit maakt dat architecten en ingenieursbureaus vanaf januari 2021 eigenlijk niet meer om zonwering heen kunnen om (sneller) aan de BENG-regelgeving te kunnen voldoen.

Bij de eerste indicator BENG-1 draait het om het beperken van de energievraag van gebouwen. Zonwering speelt hier een belangrijke rol bij:

Ramen zijn voor een groot deel verantwoordelijk voor in de zomer oververhitting en in de winter voor warmteverlies. Oververhitting zorgt dat er meer koelcapaciteit nodig is. Warmteverlies zorgt dat er meer energie nodig is voor de verwarming van een woning of gebouw.

Daarnaast speelt de (steeds betere) isolatie in woningen, in combinatie met de klimaatveranderingen, ook een rol bij de nieuwbouw. Zonnestralen komen namelijk volop via de ramen naar binnen, maar eenmaal binnen kan de warmte door de goede isolatie van woningen geen kant meer op. Dit zorgt voor de opwarming van de woning. 

In de zomer kan zonwering een uitkomst zijn bij het voorkomen van een oververhitte woning. De neergelaten zonwering zorgt overdag dat de warmte buiten blijft. De binnentemperatuur zal hierdoor niet te hoog oplopen. Dit zorgt ook dat de noodzaak om actief te koelen minder hoog is. Door de zonwering in de nacht ingetrokken te houden blijft de natuurlijke ventilatie en koeling in stand. 

In de winter heeft zonwering, afhankelijk van het type zonwering, een isolerende werking. Overdag zorgt ingetrokken zonwering ervoor dat er daglicht naar binnen kan stralen. Dit zorgt voor een maximale warmtewinst. Door de zonwering ‘s nachts neer te laten zorgen rolluiken en slimme zonwering ervoor dat de isolerende eigenschappen van de ramen wordt verbeterd. De warmte die binnen is wordt hiermee zoveel mogelijk binnen gehouden. 

Om de werking van zonwering zo optimaal mogelijk te laten zijn, kan er het beste gekozen worden voor een geautomatiseerde zonwering oplossing. 

Welk effect zonwering heeft op de gestelde BENG-eisen is afhankelijk van een aantal factoren:

• Het type zonwering (uitvalschermen en knikarmschermen krijgen hierbij een aparte behandeling, waarbij het verschil alles te maken heeft met de oriëntatie op de zon reductiefactor)
• De kleur zonwering (onderscheid in wit, zwart en overige kleuren)
• De combinatie van beide

Een voorbeeld van hoe BENG in de praktijk zou kunnen werken:

• U heeft een plan voor een nieuwbouw woning. Deze woning is voorzien van buitenzonwering die automatisch wordt bediend, de woning is goed geïsoleerd en ook andere factoren zijn optimaal benut. De energievraag van de woning blijft hiermee onder de BENG-1 eis van 25 kWh/m² per jaar.  
• Het primaire fossiele energiegebruik valt wellicht wat hoog uit, zeg op 31 kW/m2 per jaar. Echter heeft u dit voorzien en zijn er PV-panelen (‘zonnepanelen’) meegenomen in het ontwerp die 10 kWh/m² per jaar opleveren. Het totale energiegebruik komt op 23 kWh/m² per jaar, waarmee de  plannen voldoen aan de BENG-2 eis. 
• Het aandeel van de hernieuwbare energie wordt berekend door de totale hoeveelheid aan opgewekte hernieuwbare energie te delen door het totaal van hernieuwbaar energiegebruik en het primaire fossiele energiegebruik.

Om te voldoen aan de BENG-3 eis heeft u bij het ontwerp zonnepanelen ingezet (ook meegenomen in de berekening voor BENG 2). Deze leveren 10 kWh/m² per jaar aan hernieuwbare energie op. Aan fossiele energie gebruikt u wellicht nog 7 kWh/m² per jaar. Het aandeel van de hernieuwbare energie wordt 59% (10/(10+7)), waarmee u aan de BENG-3 eis voldoet.

Heeft u behoefte aan meer informatie over de relatie tussen zonwering en BENG? Wilt u weten hoe u zonwering in kunt zetten bij nieuwbouw plannen? Wij helpen u graag aan de nodige informatie! Neem hiervoor contact met ons op.